استعداد یابی چیست و چگونه استعداد یابی کنیم؟

آنجلا دوک ورث نویسندۀ کتاب سرسختی در پاسخ به سؤال “استعداد چیست” تعریف جالب و متفاوتی را ارائه داده است. او استعداد را «سرعت یادگیری فرد در رشته‌ای خاص» می‌داند.

بررسی های مؤسسات مختلف مثل گالوپ، گاردنر، کلیفتون و مک کنزی تایید می‌کند که بی شک هیچ یک از انسان‌های روی زمین بدون زمینه ی استعداد آفریده نشده‌اند و در هریک، حداقل یک زمینه ی استعداد در حد نبوغ وجود دارد. البته انسان‌ها در اکثر مواقع ممکن است برای شناسایی استعداد خود به کمک مشاوران خبره شناخت داشته باشند که به این فرآیند استعداد یابی می‌گوییم.

خود استعداد به صورت ذاتی-اکتسابی است ولی پرورش آن کاملا یک پدیده اکتسابی می‌باشد و در شرایط خاص ظهور می‌کند. موفقیت در زندگی و رسیدن به بهترین رضایت درونی و آرامش مستلزم شناسایی و کشف استعدادها و در ادامه پرورش و تقویت آن است. بی شک برای تقویت استعدادها و رسیدن به موفقیت باید برنامه ریزی و تلاش کنید.

جمله اینشتین که در زیر ذکر شده را چند بار بخوانید:

استعداد یک درصدش ذاتی و ۹۹ درصدش اکتسابی است که با تلاش و پیگیری حاصل می‌شود.

استعداد یابی چیست؟ استعدادیابی، در واقع کشف علاقه و مهارت ما در زمینه‌های خاص را بیان می‌کند. ممکن است ما در چند زمینه استعداد داشته باشیم.  انسان بی استعدادی در جهان وجود ندارد؛ بلکه استعدادها هنوز کشف و پرورش داده نشده‌اند. کشف استعداد انواعی دارد و بحث بسیار گسترده‌ای است بنابراین برای کسب اطلاعات بیشتر و کشف استعداد خود همراه آکادمی استعداد باشید.

معنای استعداد یابی

استعداد یابی تلاشی در جهت شناسایی ظرفیت شکوفایی فرد در آینده است. بخشی از استعداد دارای زمینه و به عبارتی در وجود افراد نهادینه است و برای شکوفا شدن به تلنگر نیاز دارد. تلاش و پرورش یک استعداد می‌تواند دشوار یا ساده باشد. در حالت کلی استعداد یابی به معنای کشف یک یا چند توانایی است.

پس از کشف این توانایی می‌توان فرد را به مسیر درست برای رسیدن به موفقیت هدایت کرد. کشف استعداد یک پروسه ناقص نیست و باید با نتیجه مثبت همراه باشد. اگر احساس می‌کنید از انجام کاری لذت می‌برید تا حدودی می‌توان گفت شما در آن کار استعداد دارید. انسان همواره باید برای کشف استعداد خود تلاش کند تا بتواند به پله‌های موفقیت و ترقی برسد. چه بسا بسیاری از استعدادها کشف شده‌اند و فرد را از فرش به عرش رسانده‌اند.

برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله: تفاوت استعداد یابی و استعداد پروری چیست را بخوانید.

انواع استعداد یابی

استعداد یابی از یک نگاه به چهار حوزه یا نوع قابل تقسیم است. انواع کشف استعداد عبارت‌اند از کشف استعداد تحصیلی،استعداد شغلی، استعداد ورزشی و کشف استعداد در محیط کار که به طور کامل در مورد هرکدام توضیح می‌دهیم.

کشف استعداد تحصیلی

استعداد یابی تحصیلی، مخصوص دانش‌آموزان است و بیشتر برای دانش‌آموزان کاربرد دارد. این نوع از کشف استعداد، آینده تحصیلی دانش‌آموز را رقم می‌زند. با این روش می‌توان درباره علاقه و افزایش احتمال موفقیت دانش‌آموز در یک رشته تحصیلی به نتایجی مثبت رسید. متأسفانه یکی از دلایلی که جوانان در جامعه به جایی نمی‌رسند این است که استعداد خود را کشف نکرده‌اند.

استعداد تحصیلی استعدادی است که باید در دوران مدرسه و قبل از انتخاب رشته کشف شود. اگر بخواهیم واقعیت را بگوییم از زمان بدو تولد استعدادها قابل پرورش هستند و حداقل از زمان ۳ سالگی قابل رهگیری یا اندازگیری هستند. اگر استعداد تحصیلی کشف شود، فرد در مسیری درست قرار می‌گیرد و به سمت آینده‌ای روشن حرکت می‌کند.

کشف استعداد شغلی

استعداد یابی شغلی، شغلی را پیش بینی می‌کند که فرد می‌تواند در آن موفق‌تر باشد. آزمون‌های متعددی برای کشف استعداد شغلی یا رغبت سنجی شغلی افراد وجود دارد. آزمون جانسون اوکانر یا آزمون رغبت سنجی هالند از این دسته آزمون‌ها هستند. در این آزمون‌ها شخصیت افراد یا به عبارتی تم شخصیتی ایشان در کشف استعداد آن‌ها تعیین کننده است. هر شخصی با توجه به ویژگی‌های شخصیتی خود می‌تواند در بعضی از شغل‌ها موفق تر ظاهر شود.

کشف استعداد ورزشی

گاهی گفته می‌شود افراد زاده شده‌اند تا در یک رشته ورزشی بدرخشند. ولی در حالت سیستماتیک و علمی برای شناسایی زمینه این درخشش نیاز به استعداد یابی ورزشی وجود دارد. به تجربه و آزمون ثابت شده که بعضی از افراد نمی‌توانند در شغل‌های اداری موفق باشند ولی اگر استعداد آن‌ها در زمینه ورزش کشف بشود، باز هم زندگی شایسته‌ای می‌توانند داشته باشند.

کشف استعداد در محیط کار

استعداد یابی در محیط کار یا Talent Management اهمیت به سزایی در سیستم مدیریتی هر شرکت یا اداره‌ای دارد. با کشف استعداد تمامی کارکنان، می‌توان فهمید هر کسی استعداد و توانمندی حضور در کدام پست و سمت را دارد.

مراحل استعداد یابی

استعداد یابی دقیق فرایندی تک مرحله‌ای نیست. مرحله اول استعداد یابی، سنجش و ارزیابی استعداد مخاطب است. کارشناسان در این مرحله استعدادها را تحت نظر گرفته و حداقل با ۳ روش مصاحبه، مشاهده و آزمون شناسایی می‌کنند. شناسایی استعداد یا همین مرحله ابتدایی بسیار حائز اهمیت است.

اگر استعدادی نادیده گرفته شود یا به اشتباه تشخیص داده شود، نتایج ناشایستی ایجاد خواهد شد. در ادامه به اشتباهات رایج در کشف استعداد نیز خواهیم پرداخت. در مرحله دوم کشف استعداد ابتدا گزینش انجام می‌شود؛ استعدادهای منتخب گزینش شده و ارزیابی‌های مرحله دوم صورت می‌گیرند.

این مرحله نیز دارای اهمیت است. در مرحله بعدی برای پرورش استعداد، طرح ریزی انجام می‌گردد. در طی مراحل کشف استعداد، ظرفیت افراد باید شناسایی و تصمیمات نهایی با توجه به پتانسیل‌های افراد و ویژگی‌های شخصیتی آن‌ها گرفته شود.

بیشتر بخوانید: تفاوت استعداد ذاتی و اکتسابی چیست

معیارهای استعدادیابی

استعدادیابی همیشه با در نظر گرفتن یک سری معیارها انجام می‌شود. در اکثر موارد این معیارها مشابه و مشترک هستند. همان طور که اشاره کردیم کشف استعداد می‌تواند به چهار نوع تقسیم ‌شود. در هر نوع معیار متفاوتی می‌تواند مورد نظر باشد. به طور کلی حداقل معیارهای جامعی که برای کشف استعداد مورد نظر واقع می‌شوند عبارت‌اند از:

1.  ویژگی‌های شخصیتی
   هر استعدادی از ویژگی شخصیتی نشات می‌گیرد. طبق تحقیقات انجام شده بعضی از ویژگی‌های شخصیتی، افراد را مستعد انجام فعالیت‌هایی خاص می‌کنند. در نتیجه شخصیت و ویژگی‌های شخصیتی به عنوان یک معیار کشف استعداد شناسایی شده است.
2. توانایی فیزیکی
   این معیار در استعداد یابی ورزشی اهمیت ویژه‌ای دارد. توانایی فیزیکی به همراه سلامت و تناسب جسمانی در ورزش حرف اول را می‌زنند.
3. وضعیت روان شناختی
   روح و روان فرد باید بتواند استعداد را شکوفا کند. در بعضی از افراد استعداد وجود دارد؛ ولی از لحاظ روان شناختی قابلیت بروز استعداد و موفقیت را ندارد. وضعیت روان‌شناختی از معیارهای مهم استعداد یابی است.
4.  هوش
   در بعضی از موارد هوش یک معیار استعدادیابی محسوب می‌شود. اهمیت معیار هوش در زمینه‌های تحصیلی و شغلی بسیار ملموس و مؤثر است.

برای مطالعه بیشتر مقاله: تفاوت استعداد و هوش چیست را مطالعه کنید.

چرا استعداد یابی مهم است؟

تابه‌حال فکر کرده‌اید که چرا استعداد یابی مهم است؟ بدون کشف استعداد وضعیت جامعه به چه شکلی بود؟ همان طور که اشاره کردیم در همه ما یک استعداد نهفته و ذاتی وجود دارد. این استعداد نیاز به کشف دارد و شکوفایی استعداد به اکتسابی بودن استعداد اشاره دارد. شاید در این جمله دچار تناقض شوید. در حالت کلی منظور ما این است که ریشه‌ای از استعداد در درون ما از بدو تولد به طور ذاتی وجود دارد. ما به طور اکتسابی باید این استعداد را پرورش دهیم. در نتیجه استعداد خود به خود شکوفا نمی‌شود.

اگر استعداد یک مسئله مهم نبود، استعدادیابی معنایی نداشت. بسیاری از انسان‌های موفق در زیر سایه همین مسئله، بزرگ و موفق شده‌اند. کشف استعداد به ساخت یک آینده روشن توام با آرامش و لذت درونی برای شخص و نیز فایده رسانی برای جامعه کمک می‌کند. آینده روشن هر فرد، جامعه‌ای موفق و پیشرفته را به ارمغان می‌آورد.

همه ما عضوی از یک جامعه بزرگ بشری هستیم و با پرورش استعدادها به پیشرفت خود و آینده جامعه خود کمک کرده‌ایم. پرورش استعداد در زندگی، رشد و توسعه فردی نقش مهمی دارد و این مسئله اهمیت استعداد و کشف آن را دو چندان می‌کند.

اگر به دنبال تفاوت های اساسی استعداد و مهارت هستید حتما مقاله تفاوت استعداد و مهارت چیست را مطالعه کنید.

چگونه استعداد خود را بیابیم؟

بیشتر مواقع ما نمی‌دانیم که استعداد ما و خود فرآیند استعداد یابی چیست؟ بنابراین طبیعی است که ندانیم چگونه استعداد یابی یا کشف استعداد کنیم. گاهی دیگران متوجه استعداد ما می‌شوند ولی خود ما متوجه آن نشویم. گاهی نیاز داریم تا استعدادی داشته باشیم و آن را پرورش دهیم تا در زمینه خاص مورد نظر موفق شویم. برای موفق شدن در قدم اول باید استعداد خود را کشف و انرژی خود را برای طی مسیر مطلوب مصرف کنیم. حال این سؤال مطرح می‌شود چگونه استعداد خود را شناسایی کنیم؟

یک روش کار، سنجش احساس گذشت زمان است بدین معنی که ممکن است مشغول به انجام کاری باشید و متوجه گذر زمان نشوید. در یک لحظه سر خود را بالا بیاورید و به ساعت توجه کنید و ببینید که ساعت‌ها گذشته است. شما احساس خستگی نکرده‌اید بلکه از کار لذت برده‌اید. اگر چنین اتفاقی برای شما افتاده است، تبریک می‌گویم شما در آن کار استعداد دارید.

این استعداد می‌تواند در هر زمینه‌ای باشد. ممکن است شما در درس، آشپزی، ورزش یا کارهای کامپیوتری استعداد داشته باشید. بسیاری از استعدادهای ما در مقابل چشمان ما قرار دارند؛ ولی ما نا آگاهانه از کنار آن‌ها می‌گذریم. اگر به دنبال کشف استعداد خود هستید، یک روش هم این است که به علایق خود دقیق تر توجه کنید و زمینه استعدادی خود را بشناسید.

خودشناسی گامی به سمت استعداد یابی است. از اطرافیان خود بپرسید که در چه زمینه یا زمینه‌هایی استعداد دارید؟ آیا آن‌ها پاسخ این سؤال را به خوبی می‌دانند؟ این افراد حتی اگر به سؤال شما یک پاسخ واحد و مشخص بدهند، استعدادهای نهفته دیگری نیز ممکن است داشته باشید.
اطرافیان ما با دقت در رفتارهای ما در طول زمان بهتر از هرکسی می توانند بگویند که ما در چه زمینه‌ای استعداد داریم. بنابراین نظرات اطرافیان و افراد نزدیک به ما کمک بزرگی در کشف استعدادمان می‌کند.

یک معیار دیگر در این روش استعداد یابی، سنجش میزان لذت از انجام کارهاست. با خود فکر کنید که از چه کاری لذت می‌برید. لذت بردن از کار، با استعداد ارتباط نزدیکی دارد. ممکن است یک کار برای شما بسیار پیش و پا افتاده باشد؛ ولی برای دیگران بسیار دشوار باشد. به صورت خیلی ساده این یعنی شما در آن کار استعداد یا مزیت رقابتی دارید.

اشتباهات استعدادیابی

استعداد یابی در رده‌های سنی مختلف به یکی از مسائل و نیز ضرورت‌های مهم جهان امروزی تبدیل شده است. انجام اشتباه در کشف استعداد می تواند به مشکلات بسیار بزرگی بیانجامد. افسردگی، شکست، سر افکندگی و در یک کلام اتلاف عمر گرانمایه از جمله نتایج در عدم کشف استعداد صحیح است. در بسیاری موارد اشکال اصلی اینجا است که ما تعریف استعداد را نمی‌دانیم و یا تخصص استعداد یابی نداریم به دنبال کشف استعداد هستیم.

گاهی برای کشف استعداد، خود را بیش از حد تحت فشار قرار می‌دهیم. به عبارت ساده تر، هل دادن افراد به یک مسیر غلط ذیل عنوان استعداد، یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات است. گاهی فرزند ما در یک زمینه استعداد دارد، ولی ما علاقه‌ای به حوزه استعدادی فرزندمان نداریم و یا آنرا زمینه مناسبی به لحاظ درآمدی و اجتماعی نمی دانیم.

این اشتباه خصوصا در انتخاب رشته‌های کنکور سراسری بسیار مشهود است. گاهی لازم است خودخواهی را کنار بگذاریم و اجازه دهیم استعداد فرزندان در هر زمینه‌ مناسبی شکوفا شود، هرچند بر خلاف علایق ما باشد. از دیگر اشتباهات استعداد یابی به تفکرات غلط درباره‌ی استعداد می‌توان اشاره کرد. به استعداد به عنوان یک شغل نگاه نکنید. بعضی از والدین می‌گویند فرزند من استعداد پزشکی یا مهندسی دارد. این جمله به معنای صحیح نشان دهنده استعداد فرزند شما نیست.

این جمله نشان می‌دهد مثلا شما دوست دارید فرزندتان استعداد پزشکی داشته باشد و به یک پزشک تبدیل شود. می‌توانید برای شناسایی مقدماتی استعداد فرزند خود در زمینه شغلی، از تست رغبت سنجی شغلی هالند استفاده کنید و صرفا بر فرضیات و علایق شخصی اعم از مصاحبه یا مشاهده تکیه نکنید.

کاربرد استعداد یابی

کاربرد استعداد یابی رسیدن به موفقیت است. اگر استعداد یابی نباشد بسیاری از استعدادها در حالت خاموش و نهفته باقی می‌مانند. کشف استعداد به افراد کمک می‌کند تا مسیر زندگی خود را بیابند و از رفتن به مسیرهای اشتباه خود داری کنند. کشف استعداد اگر به روش‌های صحیح انجام شود، نتایج بسیار مثبتی را به ارمغان خواهد آورد.

کشف استعداد، عاملی است که باعث شکوفایی فرد در زمینه‌های شغلی، تحصیلی، ورزشی و غیره می‌شود. کاربردی مهم‌تر و اساسی‌تر از هدایت به یک زندگی موفق برای این عامل وجود ندارد. زندگی موفق برابر با همه چیز در زندگی است.

فواید استعداد یابی

استعداد یابی اگر بی فایده بود به این اندازه مورد توجه قرار نمی‌گرفت. از فواید این عامل مهم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. کاهش زمان رسیدن به هدف یا صرفه جویی در زمان

گاهی افراد برای رسیدن به هدف خود مسیرهای طولانی را طی و زمان زیادی را صرف می‌کنند. استعداد یابی می‌تواند این مسیر را کوتاه کند و زمان را کاهش دهد. در واقع با کشف استعداد یک میان بر به سمت موفقیت ایجاد می‌شود.

۲. صرفه جویی در انرژی افراد

طی مسیر موفقیت تا رسیدن به اهداف، انرژی زیادی را از افراد می‌گیرد. با استفاده از میان‌بری به نام استعداد یابی، می‌توان از در انرژی صرفه جویی کرد و بدون خستگی‌های فراوان و البته با لذت به هدف رسید. البته شرط سریع و راحت رسیدن به هدف، شناسایی استعداد واقعی و فراهم کردن زمینه رشد آن است.

۳.کسب و افزایش آرامش، لذت، اعتماد به نفس و انگیزه افراد

اگر به شما بگویند در یک زمینه استعداد دارید چه حسی پیدا می‌کنید؟ اصولاً یک انسان سالم، به این جمله خبری، با خوشحالی واکنش نشان می‌دهد. با چنین خبر خوبی اعتماد به نفس و انگیزه در شما تقویت می‌شود و بیش از پیش برای اهداف خود تلاش می‌کنید. اعتماد به نفس نقش بسیار بزرگی در رسیدن به اهداف دارد.

تفاوت استعداد یابی و استعداد پروری

اندکی در دو واژه استعداد یابی و استعداد پروری تأمل کنید. آیا مفهوم این دو واژه یکسان هستند؟ خواهید گفت خیر مفهوم این دو واژه یکسان نیستند و تقریباً می‌توان گفت این‌ها، دو مرحله متفاوت هستند. در مورد اول، زمینه استعداد کشف و شناسایی می‌شود و در استعداد پروری، استعداد پرورش می‌یابد.

اول، استعداد کشف یا یافته می‌شود و البته که یافتن استعداد دارای اولویت است. استعداد اگر کشف نشود، استعداد پروری معنایی نخواهد داشت. ابتدا باید استعداد کشف شود و سپس استعداد پروری صورت گیرد. استعداد پروری در واقع به معنای نگهداری از یک استعداد و توسعه آن است.

جمع‌بندی

استعداد نقش مهمی در زندگی افراد دارد. قبل از هرچیزی باید معنای استعداد را بدانیم. استعداد یابی باید طبق اصول خود پیش رود. اگر کشف استعداد اصولی و با روش درست باشد، فواید زیادی ایجاد خواهد کرد. بهتر است استعدادها هرچه سریع‌تر شناسایی شوند تا مسیر موفقیت نزدیک‌تر شود.

راه‌های متعددی برای شناسایی استعداد و استعدادیابی وجود دارد. اگر احساس می‌کنید در زمینه‌ای استعداد دارید، ساده از کنار آن رد نشوید و پیگیر آینده روشن خود باشید. استعداد، می‌تواند مسیر زندگی شما را دگرگون کند و آینده‌ای روشن برای شما بسازد.

در کشف استعداد می‌تواند اشتباهاتی نیز رخ دهد، برای شناسایی مسیر درست با کمک خبرگان امر و از روش‌های علمی شناخته شده مانند مصاحبه، مشاهده و پرسشنامه‌ها و آزمون‌های کشف استعداد یابی هالند، اوکانر و غیره باید کمک گرفت.